Το αλάτι, γνωστό από την αρχαιότητα ως «λευκός χρυσός», παραμένει ζωτικό στοιχείο για τη βιομηχανία και την καθημερινή ζωή στην Ευρώπη. Η βιομηχανία αλατιού διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στην οικονομία, καλύπτοντας κρίσιμες ανάγκες σε τομείς όπως η χημική παραγωγή, η διατροφή, η επεξεργασία νερού και οι υποδομές. Το παρόν άρθρο βασίζεται σε πληροφορίες του οργανισμού EU Salt και εξετάζει τις πηγές και τις χρήσεις του ευρωπαϊκού αλατιού, την τρέχουσα δυναμικότητα καθώς και τις μελλοντικές του προοπτικές.
Σημαντικά μεγέθη της ευρωπαϊκής παραγωγής
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της EUsalt (2023):
Η Ευρώπη φιλοξενεί 75 εταιρείες με 150 μονάδες παραγωγής, αριθμός που δεν περιλαμβάνει τις μικρές μονάδες ηλιακού αλατιού.
Η παραγωγική δυναμικότητα ανέρχεται στα 77 εκατομμύρια τόνους, με κύκλο εργασιών περίπου 3,9 δισεκατομμύρια ευρώ
Ο κλάδος απασχολεί περίπου 12.800 εργαζόμενους, ενώ εκτός από την παραγωγή, περιλαμβάνει και δραστηριότητες όπως ο καθαρισμός, η εμπορία, η αποθήκευση, αλλά και ο τουρισμός σε αλυκές και αλατωρυχεία.
Πηγές και τύποι αλατιού στην Ευρώπη
Η ευρωπαϊκή παραγωγή βασίζεται σε τέσσερις κύριες μεθόδους:
Αλάτι από άλμη – 36%: Πρόκειται για διάλυμα άλατος στο νερό που εξάγεται μέσω υδρογεώτρησης από υπόγειες αποθέσεις ή προέρχεται από φυσικές άλμες. Χρησιμοποιείται κυρίως στη χημική βιομηχανία (παραγωγή χλωρίου, καυστικής σόδας, κ.ά.). Παράγεται κυρίως σε Γερμανία, Σλοβακία και Ηνωμένο Βασίλειο
Ορυκτό Αλάτι – 30%: Εξορύσσεται υπόγεια μέσω γεωτρήσεων ή μηχανικής εξόρυξης. Χώρες με σημαντική παραγωγή είναι η Γερμανία, η Γαλλία, η Πολωνία, η Ρουμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο
Αλάτι κενού – 21%: Η καθαρότερη μορφή άλατος, παράγεται μέσω εξάτμισης κορεσμένης άλμης σε κλειστά κυκλώματα. Χρησιμοποιείται κυρίως σε φαρμακευτικές και ιατρικές εφαρμογές. Παράγεται σε πολλές χώρες, όπως Γερμανία, Ολλανδία, Ηνωμένο Βασίλειο, Πολωνία κ.ά
Ηλιακό Αλάτι – 13%: Παράγεται μέσω εξάτμισης θαλασσινού νερού ή λιμνών άλατος σε δεξαμενές εξάτμισης. Κυρίως σε παράκτιες περιοχές της Μεσογείου, όπως Ιταλία, Ισπανία, Ελλάδα, καθώς και σε περιοχές του Ατλαντικού, της Βαλτικής και της Μαύρης Θάλασσας
Το υψηλό μερίδιο του αλατιού από άλμη καθώς και του ορυκτού αλατιού, στην ευρωπαϊκή παραγωγή, οφείλεται κυρίως στο ότι και οι δύο τύποι μπορούν να χρησιμοποιηθούν απευθείας, χωρίς ενεργοβόρα επεξεργασία, προσφέροντας σημαντικό πλεονέκτημα κόστους, ειδικά για βιομηχανικές χρήσεις.
Πού καταναλώνεται το αλάτι στην Ευρώπη
Η ευρωπαϊκή κατανάλωση το 2023 ανήλθε σε 51 εκατομμύρια τόνους, με τις βασικές χρήσεις να είναι:
Χημική βιομηχανία – 50,9%
Αποχιονισμός – 17,3%
Τρόφιμα και επεξεργασμένα προϊόντα – 7,1%
Επεξεργασία νερού – 6,1%
Ζωοτροφή – 4,1%
Λοιπές χρήσεις – 14,3%
Στο παρακάτω διάγραμμα παρουσιάζονται τα ποσοστά παραγωγής αλατιού ανά τύπο καθώς και η κατανομή κατανάλωσης ανά χρήση για το έτος 2023 στην Ευρώπη.
Η ζήτηση για αλάτι στην Ευρώπη διαμορφώνεται από ένα σύνολο εξωτερικών παραγόντων που περιλαμβάνουν τις καιρικές συνθήκες, τις κοινωνικές και διατροφικές τάσεις, τις γεωπολιτικές εξελίξεις, τις οικονομικές συνθήκες και τις διακυμάνσεις στις τιμές της ενέργειας. Για παράδειγμα, οι ήπιοι χειμώνες μειώνουν τη χρήση για αποχιονισμό, ενώ η στροφή προς πιο υγιεινές διατροφικές επιλογές επηρεάζει την κατανάλωση σε τρόφιμα. Αντίθετα, η αυξανόμενη ανάγκη για καθαρό, μαλακό νερό και η έμφαση στη βιώσιμη διαχείριση πόρων, ενισχύει τη χρήση του αλατιού στην επεξεργασία νερού. Η γενικότερη σταθερότητα ή αβεβαιότητα στο οικονομικό και γεωπολιτικό περιβάλλον επηρεάζει ιδιαίτερα τη χημική βιομηχανία, που αποτελεί και τον μεγαλύτερο καταναλωτή αλατιού στην Ευρώπη.
Μελλοντικές τάσεις και προοπτικές
Το EUsalt εκτιμά ότι, παρά τη μικρή πτωτική τάση τα τελευταία χρόνια, η ζήτηση για αλάτι στην Ευρώπη θα ανακάμψει σταδιακά έως το 2033. Οι βασικές τάσεις που επηρεάζουν την κατανάλωση περιλαμβάνουν:
Οικονομική ανάκαμψη της χημικής βιομηχανίας, με εξαρτώμενη σχέση από το ενεργειακό κόστος.
Αύξηση κατανάλωσης σε επεξεργασμένα τρόφιμα, λόγω αλλαγής των διατροφικών συνηθειών.
Μείωση ζήτησης για ζωοτροφή, λόγω μείωσης ζωικού κεφαλαίου και στροφής σε φυτικές πρωτεΐνες.
Σημαντική αύξηση στην επεξεργασία νερού, λόγω λειψυδρίας και τεχνολογιών εξοικονόμησης και αύξησης της διάρκειας ζωής των εξοπλισμών
Αστάθεια στη χρήση για αποχιονισμό, εξαιτίας των μεταβαλλόμενων κλιματικών συνθηκών και της τεχνολογικής εξέλιξης
Η στρατηγική σημασία του ευρωπαϊκού αλατιού
Συμπερασματικά, το ευρωπαϊκό αλάτι αποτελεί έναν διαχρονικά σταθερό και πολυλειτουργικό πόρο με αυξανόμενη στρατηγική σημασία. Καθώς η ήπειρος αντιμετωπίζει προκλήσεις όπως η ενεργειακή αστάθεια, η λειψυδρία και η διατροφική ασφάλεια, η αλατοβιομηχανία προσαρμόζεται, επενδύει σε τεχνολογίες και συμβάλλει σε ένα βιώσιμο μέλλον. Πίσω από έναν φαινομενικά απλό φυσικό πόρο, αναδεικνύεται ένας κλάδος με ισχυρό ρόλο στη βιομηχανική, κοινωνική και περιβαλλοντική σταθερότητα της Ευρώπης.
Πηγή: THE EUROPEAN SALT INDUSTRY: Navigating Production, Progress and Prospects - EUsalt